MERHABA

31 Temmuz 2020 Cuma 18:30

Bu haftadan itibaren Sinemamüzik sitesine yazılarımla katkıda bulunmaya çalışacağım. Bu yazılar bazen o haftanın sinema gündemi ile ilgili olacak, bazen sosyal medyada paylaştığım film notlarının bir derlemesi olacak, belki de bazen tamamen farklı ufak ufak notlardan oluşacak. Nasıl gelişeceği konusunda sizlerden de fikirler alırsam, zaman içinde o yönde ilerleyebiliriz.

İlk haftanın konusu, İstanbul Film Festivali’nin Ulusal Uzun Film Yarışması olacak. Bu yılın özel koşulları nedeniyle açık havada kısıtlı bir seyirci ile gerçekleşen yarışmada filmlerin büyük çoğunluğu online olarak da gösterildi (2 film online gösterilmedi, öğrendiğimiz kadarıyla yapımcıları kabul etmemiş). Bu sayede filmleri İstanbul dışındaki seyircilerin de izleme imkânı oldu. Belki de bu nedenle yarışmanın, sosyal medyada uyandırdığı yankı da her zamankinden fazla oldu. Bu durumun dezavantajları da var elbette. Mesela yarışmadaki filmlerin bir kısmı, Eylül ayında düzenlenecek Ankara Film Festivali’nde de yer alıyor. Oradaki potansiyel izleyicinin bir kısmı, bu filmleri şimdiden izlemiş oldu.

Yarışmadaki filmleri tek tek ele almaktansa, genel tabloya bakmak daha anlamlı olabilir. Son yıllarda ulusal uzun film yarışmalarında benzer cümleleri hep duyuyoruz: Bu sene de iyi film yok, bu filmler yarışmaya nasıl kabul edilmiş, vs.. Bu yarışmada da farklı yorumlar olmadı. Gösterim sıralaması nasıl belirlendi bilmiyoruz ama başlarda zayıf filmlerin olması da olumsuz yorumların arka arkaya gelmesine etken oldu sanırım. Ne olursa olsun, şuna kabul etmeliyiz. Sinemamız, yılda 5-6 adet ulusal yarışmayı besleyebilecek kadar iyi film çıkartamıyor, zaten bu yarışmalardaki çoğu filmler de birbirini tekrar ediyor. Bu konu, gerçekten de festivallerin bir araya gelip değerlendirmeleri gereken bir gündem olabilir. Hatta durumlar normalleştiğinde, bu konuda, farklı festival temsilcilerinin katılacağı bir paneli buradan önermiş olayım.

Yarışma filmlerinin büyük bir çoğunluğu erkek hikâyeleriydi. Üstelik bunların da önemli bir kısmı, yaratıcılık sorunları ile boğuşan erkeklerdi. Bu tarz filmlere, sinemamızın büyük bir krizde olduğu ve 80’lerde çok rastlardık. O dönem iyileri de vardı elbette. Bir yandan da yoğun bir sansür döneminde, iktidarı rahatsız etmeyecek filmlerdi bunlar. Belki de bu dönemde benzer bir akım olması, yine benzer bir dönemden geçiyor olmamızın işareti olabilir, kimbilir. Önümüzdeki yıllarda bu dönemin genel bir değerlendirmesi yapıldığında daha net ortaya çıkacaktır.

Yaratıcılık sorunu ile boğuşan erkek karakterler dedik. Bunların entelektüel kişilikler olduğunu vurgulamak için kullanılan yöntemler de son derece ucuzdu. Dostoyevski, Kafka, Oğuz Atay ve Tarkovski gibi isimler bu filmlerde çeşitli şekillerde karşımıza çıkıyordu. Ancak, karakterimizin “yüksek sanat” takip ettiğini göstermek için bu isimlerin kitapları kucağındayken uyuyakalması gerekmiyor. Biz de Tarkovski seviyoruz ama biraz da içtiğimiz bir doğumgünü partisi sonrası, üstelik bu tip filmleri hiç de sevmediğini bildiğimiz bir arkadaşımızla birlikte otururken, Tarkovski’den Nostalji’yi açmayız herhalde.

Gelelim kadın karakterlere. Yarışmanın geneli bu açıdan da çok zayıftı ne yazık ki. Pek çok filmdeki kadın karakterler, erkeklere destek ya da köstek olmak dışında bir işlevleri olmayan karakterlerdi. Anlayışsız eş, dert dinleyen eski kız arkadaş, erkeğe koşulsuz hayranlık duyan kadın ya da erkeğin zaaflarından faydalanarak onu dolandırmaya çalışan kadın gibi tipler, filmlerde ardı ardına karşımıza çıktı. Ceviz Ağacı filminde ise bir kadın cinayeti yer almasına rağmen, bu cinayet sadece erkeğin karakter dönüşümü için bir araç haline geliyordu. Üstelik filmin bu kadına bakışı da son derece sorunluydu.

Yarışma filmlerinin büyük bir çoğunluğu, meşhur Bechdel testini geçemezdi. Neydi bu testin koşulları: Filmde adını bildiğimiz en az iki kadın olacak, bu kadınlar birbirleri ile erkekler dışında bir konuda konuşacaklar. Sanırım bu testten geçen tek film, festivalde büyük ödül alan, Aşk, Büyü vs. idi. Topal Şükran’ın Maceraları ise diyalogsuz bir film olduğu için, bu anlamda değerlendirmesi biraz zordu. Bilmemek filmindeki anne karakterinin de iyi yazıldığı söylenebilir ama yanılmıyorsam o filmde de ikinci bir kadın karakter yoktu.

Ülkemizde gündem zaman zaman çok politik olurken filmlerin büyük bir kısmının bundan uzak durması da riskli alanlara çok girilmediğinin bir göstergesi idi belki de. Ercal Kesal’ın ilk yönetmenlik denemesi, Nasipse Adayız, bir seçim hazırlığı süreci içinde olduğu için politik bir atmosfer taşıyordu ama genel olarak sistemin çürümüşlüğü ve insanların çıkarcılığı üzerineydi. Bir tür filmi olarak, alternatif bir gerçeklikte geçen Bina ise otoriter bir rejimin, tek bir kanaldan insanlara ulaşmak isteyen medya sunumu ile günümüzün baskıcı düzenine en net referans veren filmdi belki de.

İşin ilginci, iki kadının aşkını anlatan Aşk, Büyü vs. ve eşcinsellik şüphesinin bir gencin ve ailesinin üzerinde kurduğu baskıyı ele alan Bilmemek, aslında hiç öyle bir niyetleri olmamasına rağmen, tam da iktidarın LGBTİ karşıtı açıklamaları sonrasında, bir anlamda politik bir zeminde kaldılar ve bu dönem için cesur filmler olarak kabul edildiler.

Her yarışmanın, her jürinin ödülleri tartışılır. Ama sanırım bu yarışmanın ödülleri, son zamanlarda en az itiraz edilen ödüller oldu. Film, senaryo ve her iki oyuncusuna da kadın oyuncu ödülü kazandıran Aşk, Büyü vs. için pek çok kişi, festivalin en iyilerinden biri diyordu. Bence üç ödülü de hakkıyla kazandı. Özellikle kadın oyuncu ödülünün, birbirlerinin performanslarını tamamlayan Selen Uçer ve Ece Dizdar arasında bölüştürülmesi çok mantıklı bir karardı.

Festivalin çoğunlukla beğenilen bir diğer filmi de Nasipse Adayız idi. Bu film de en iyi yönetmen ve en iyi kurgu ödülü aldı. Bunlar da çok itiraz edilecek ödüller değildi ama bir not düşmeden de geçmeyelim. Filmin teşekkür bölümünde, jüri başkanı Mahmut Fazıl Coşkun’un adı en üstlerde yer alıyordu. Bu durum tartışmalara yol açabilecek bir durumdu. Keşke Fazıl Coşkun, bu sene için bu görevi kabul etmeseydi. Jürinin hakkaniyetli bir ödül dağılımı yaptığını düşünüyorum ama kafalarda ufak da olsa bir soru işareti kalmazdı.

En iyi ilk film ödülü için benim de favorim olan Bina, bu ödülün yanına jüri özel ödülünü, görüntü yönetmeni ve müzik ödülünü de ekledi. Eksikleri olan, biraz fazla uzatılmış, başka filmlerden fazlaca sahneler ödünç almış bir filmdi ama yarışmadaki ilk filmler arasında heyecan yaratan, yönetmenin sonraki işinin ne olacağına dair merak uyandıran tek film oydu (Not: Nasipse Adayız da ilk film ama Ercan Kesal’ın sinema sektöründeki yeri nedeniyle, jüri bu ödülü daha yolun başındaki bir yönetmene vermek istemiştir diye tahmin ediyorum. Ben de öyle yapardım).

Körleşme filmiyle Fatih Al, en iyi erkek oyuncu ödülünü aldı. Engelli bir karakteri canlandırmak oyuncular için her zaman avantajdır. Bu avantajını kullandığını düşünüyorum ama Fatih Al’ın daha iyi performanslarını gördüğümüzü söylemek zorundayım.

Gelelim yarışmanın jüriden ödülsüz dönen ama belli bir kaliteyi yakalamış filmlerine. Topal Şükran’ın Maceraları ve Bilmemek. Onur Ünlü, son dönemde her filminde farklı bir şey deniyor. Bu kez de diyalogsuz bir film yapmış ve bunda da başarılı olmuş bana kalırsa. Finale giden yolda sıkıntıları olsa da son dönem filmleri içinde en iyisi diyebilirim. Demet Evgar da tüm filmi, hiç konuşmadan başarılı bir şekilde sürüklüyordu. Jüri özel ödülü, kadın oyuncu ödülü ve kurgu ödülü konusunda adı geçmiş olabilir. Bilmemek de kusursuz bir film değildi. Özellikle senaryoda fazlalıklar vardı ve bazı oyunculuklar sorunluydu ama ele aldığı konuya ve ana karakterine yaklaşımı başarılıydı.

Bir ulusal yarışmayı da böyle geçirdik diyerek sinemaların geniş kapsamda açılacağı günlere hızla yaklaşıyoruz. Umalım ki sağlıklı günlerde sinema salonları ile buluşuruz.

Haftaya başka konularda görüşmek üzere, sağlıkla kalın.

HASAN NADİR DERİN

GALERİ

SİNEFİLDEN NOTLAR / HASAN NADİR DERİN

MERHABA

GALERİ

Diğer Yazılar