GELECEKTE ONLINE FESTİVALLER VE ETKİNLİKLER

28 Kasım 2020 Cumartesi 18:43

Geçtiğimiz haftalarda, sinema salonlarının geleceği hakkında bir fikir jimnastiği yapmıştık. Sinema salonlarının geçici olarak tekrar kapanması sonrasında online gösterimlerle baş başa kaldık. Üstelik hangisine yetişeğimizi bilemediğimiz kadar fazla gösterim olmaya başladı. Bu dönemde online festivallere de çok alıştık. Madem öyle, umarız ki yakın bir gelecekte, pandemi bitip “normal” günlere döndüğümüzde online gösterimler olmaya devam edecek mi, etmeli mi konusunda bir fikir jimnastiği yapalım.
Önden şu notu düşelim. Bu satırların yazarı, sinema salonunda film izleme deneyimini her şeyin ötesine koyar. Sinema salonlarında yapılacak olan film festivallerini ve etkinlikleri iple çekiyoruz. Beraber film izleme deneyiminin, filmin öncesinde ve sonrasında festival dostları ile yapılan muhabbetlerin, film ekibi ile yapılan söyleşilerin yerini hiçbir şey tutamaz. Hatta şimdi düşünüyorum da, filmin iptaline gitmediği sürece, gösterimlerde oluşan teknik sorunların tadı bile bir başkaymış. O yüzden aşağıda online gösterimler hakkında okuyacağınız olumlu satırlar, evde film izlemenin sinemada film izlemek yerine geçebilecek bir şey olduğu şeklinde algılanmasın kesinlikle.
Öncelikle, pandemi sırasında online gösterimler nasıl bir seyir izledi ona bir bakalım. İlk aylarda kimse tam olarak ne yapacağını bilemediği için online festival yapmak isteyenler farklı farklı yöntemler kullanmaya başladılar. Kimisi Youtube üzerinden, kimisi Vimeo üzerinden yayın yaptı. Bazı festivaller kendi sayfalarından kayıt usulü gösterim yaptılar. İlk başlarda fiziksel festivallere mümkün olduğunca benzetebilmek için, seans sistemi uygulandı. Ancak aradan zaman geçtikçe, seans sisteminin festivalleri evden takip etmek için çok uygun olmadığı ortaya çıktı. Filmlerin belli bir süre için gösterime açık olması, online festivaller için daha uygun bir gösterim yöntemi. Yine ilk başlarda tüm online gösterimler ücretsiz olarak düzenleniyordu, zamanla ücretli gösterimlerin de bir opsiyon olduğu ve fiyatların uygun düzeyde olduğu sürece, seyircilerin buna para ödemekten de kaçınmayacağı ortaya çıktı.
Online gösterimlerin de kendisine göre avantajları var elbette. Evinizin rahatlığında, kendimize uygun saatte film izlemek, sinema salonlarında konuşan ya da telefonunu açanlara maruz kalmaktan kurtulmak bir yana, asıl avantajlı durumda olanlar büyük şehirlerde yaşamayan sinemaseverler oldu kanımca. En başta İstanbul olmak üzere, büyük şehirlerde yaşayanlar belli festivallere erişebilir durumdalardı. Ama diğer illerde yaşayanlar, kimi zaman vizyon filmlerine bile ulaşamıyordu. Ki, Ankara’da yaşayan bizler bile İstanbul’da gösterilen birçok filmden mahrum kalıyorduk. Bu sayede izleyemediğimiz ve merak ettiğimiz pek çok filme ulaşma fırsatı bulduk.
Peki, pandemi ile hayatımıza giren online festivaller, pandemi sonrası devam edecek mi? Hani bundan sonra hiçbir şey aynı olmayacaktı? Festivaller ve film etkinlikleri de eskisi gibi mi olacak? Birkaç gruba ayırarak incelemeye çalışalım.

Elçiliklerin ve Kültür Merkezlerinin Etkinlikleri:
Burada Goethe-Institut, Fransız Kültür ya da farklı elçiliklerin düzenlediği, o ülkenin sinemasına yönelik film haftalarından ve özel gösterimlerden bahsediyorum. “Normal” zamanlarda bu etkinliklerde gösterilen filmler çoğunlukla Türkiye dağıtımcısı olmayan, yani sinemalarda gösterilmemiş ve gösterilmeyecek olan filmler oluyordu. Hatta, yine çoğunlukla, bu filmler çok yeni yapımlar da olmuyordu. Bu gösterimleri düzenleyen kurumların amaçları bundan maddi bir gelir elde etmek değil, belli bir ülkenin sinemasını tanıtmak olduğu için de ücretsiz gösteriliyordu. Üstelik genellikle bu tip etkinliklerin fiziksel gösterim yerleri de sinema salonları değil, gerçekte konferans salonu olarak planlanmış, ama film gösterimi de yapılabilen mekanlar oluyordu. Yani sinema salonlarının teknik yeterliliklerini sağlayamayan mekanlardı bunlar.
Bu koşullar dikkate alındığında, ilgili filmlerin daha fazla seyirciye ulaşmasını sağlamak için, online gösterimler ilerde de ciddi bir opsiyon olarak düşünülebilir. Belli bir sayı kısıtlaması yapılabilir, programda daha yeni ve/veya Türkiye dağıtımcısı olan filmler varsa, bunlar online seçkinin dışında bırakılabilir.

Tematik Festivaller:
Bu kısımda, programları diğer festivallere göre biraz daha kısıtlı, belli bir tema üzerinde yoğunlaşan ve en önemlisi söyleyecek sözü olan festivallerden söz ediyorum. Kadın Filmleri Festivali, İşçi Filmleri Festivali ya da KuirFest gibi festivallerden. Bu festivallerin film seçkilerinin diğerlerinden çok farklı olması bir yana, söyleyecek sözlerini daha geniş bir kitleye ulaştırabilmeleri önemli. Örneğin Ankara çıkışlı bir festival olan KuirFest, eğer atladığım bir gelişme yoksa, halen Ankara’da valilik kararıyla yasaklı durumda. İşçi Filmleri Festivali ve Kadın Filmleri Festivali yıl içinde ülkeyi dolaşıyor ama yine de online gösterimler, ulaşabildiği kitleyi ve farkındalığı arttıracaktır. Özellikle bu festivallerin programındaki belgesel ve kısa filmler, bu kapsamda düşünülebilir. Uzun metraj kurmaca filmler içinde Türkiye dağıtımcısı olan ya da henüz dünya festivallerindeki yolculuğuna devam eden filmler olabiliyor. Bu filmlerin hak sahipleri “normal” günlerde online gösterime izin vermeyebilirler. Ancak yine de ana seçkiden birkaç film, online’da da gösterilerek festivale ilgi arttırılabilir.

Büyük Festivaller:
Dünyadaki festivalleri bir kenara bırakalım, Türkiye’deki büyük festivallerden bahsedelim. İstanbul, Ankara, Adana ve Antalya’daki ana festivaller yani. Bu festivaller, fiziksel gösterimleri çok ilgi gören, programlarında da çok sayıda yeni filme yer veren festivaller. Ancak, özellikle İstanbul ve Ankara Film Festivallerinin programında o kadar fazla sayıda film oluyor ki, benim gibi günde 5 filme kadar çıkabilen bir sinefilin bile fiziksel olarak buna yetişmesi mümkün değil. Bazen çok merak ettiğiniz iki film arasında seçim yapmak zorunda da kalabiliyorsunuz ve kaçırdığınız filmi bir daha hiçbir yerde bulamıyorsunuz. Festivaller için şehir şehir gezen küçük bir kitleyi de bir kenara bırakırsak, bazı filmler belli bir gruba hiç ulaşamıyor. Ancak en başta söylediğim gibi bu festivallerin temel işlevi fiziksel gösterimler. Peki, bir ara çözüm bulunabilir mi?
Programda yer alan, sinemalarda vizyona çıkması planlanan filmleri bir kenara bırakalım. Bunlar zaten sinemada izlenebilecek ve sonrasında online platformlarda yerini alacak. Ancak sinemalarda vizyona girmeyecek, festival dışında asla erişemeyeceğimiz filmler ne olacak? Bu konuda benim önereceğim ara çözüm, şu anda İstanbul Film Festivali’nin yaptığı gibi yıla yayılan bir online gösterim programı. Yine İstanbul Film Festivali örneğinden gidecek olursak, Nisan ayında fiziksel gösterimler yapılır, bu dönemde online gösterim olmaz. Ancak yılın diğer aylarında festivalden seçilmiş bazı filmler online olarak, ücretli şekilde gösterilir. Bu durum, her zaman maddi zorluklardan yakınan festivallere de yıl içinde ek bir katkı olabilir. Ancak önerim şu anki kadar yoğun bir online gösterim programı değil. “Normal” zamanlarda insanlar, evde film izlemek için şu anki kadar fazla zaman ayıramayabilirler. Bu tip büyük festivaller her hafta seçkilerinden bir ya da iki film yayınlasa ve bunları hafta boyu açık tutsa, hem festivalden yıl boyu söz edilmesini sağlamış, hem de o filmleri fiziksel olarak izleyememiş seyirciler için bir alternatif sunmuş olurlar.
Bu yazıdaki naçizane fikirlerimin festivalleri ve etkinlikleri düzenleyenler ve seyirciler tarafından değerlendirilmesi dileğiyle. Üzerinde düşünüp konuşarak daha farklı öneriler ve çözüm yollarına da ulaşılabilir.

Haftaya görüşmek üzere.

HASAN NADİR DERİN

SİNEFİLDEN NOTLAR / HASAN NADİR DERİN

GELECEKTE ONLINE FESTİVALLER VE ETKİNLİKLER

Diğer Yazılar