TOPLAMA KAMPINDAN OSCAR SAHNESİNE MILOS FORMAN

Adı Jan Tomas Forman. 18 Şubat 1932 Çekoslavakya Orta Bohemya bölgesi Caslav kasabası doğumlu.

Annesi Anna Švábová Forman otel işletiyor ve kısaca Milos diye hitap ettiği oğluyla toplama kampına düşüyor.

Madam Forman, 1943’te Auschwitz toplama kampında yaşamını yitirince Miloş yalnız kalıyor ve akrabalarla tanıdıklar tarafından büyütülüyor.

Daha sonra biyolojik babasının soykırımdan kurtulan Yahudi mimar Otto Kohn olduğunu öğreniyor.

Savaşın ardından Poděbrady'deki King George yatılı okuluna gönderiliyor. Okuldaki arkadaşları arasında devlet başkanı olacak Václav Havel ve sinema yönetmenliğini seçecek Ivan Passer ile Jerzy Skolimowski var.

Onlar gibi sinemaya ve tiyatroya meraklı Milos Forman; Chaplin, Keaton ile John Ford filmlerini kaçırmıyor.

Prag'daki Sahne Sanatları Akademisi'nde senaryo yazarlığı okuyup sinemaya adım atıyor.

Yeteneği hemen fark ediliyor ve film çekmeye başlıyor.

Černý Petr/Maça Ası (1964), Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday gösterilmiş Lásky Jedré Plavovlásky/Bir Sarışının Aşkları (1965) ve Horí, má Panenko/Koşun İtfaiyeciler (1967) gibi sıra dışı filmlerde kameranın ardındaki performansı ve dili çok beğeniliyor, ödüller kazanıyor; ‘Prag Yeni Dalgası’nın (Nova Vlna) gözde ismi haline geliyor.

1960’tan 1968’e kadar çektiği beş film ile ülkesi kadar uluslararası alanda da tanınmayı beceriyor. 1968 yazında Sovyetler’in Çekoslovakya’yı işgali günlerinde ABD’ye iltica etmeye karar veriyor. Ressam ağabeyi de Avustralya'ya göç ediyor…

Hollywood’da 1970'ten 1990'a yirmi yılda müthiş işler yapıyor.

Taking Off'la (1971) Hollwood stüdyolarına adım attıktan sonra 1975'te başyapıtı ilan edilecek Guguk Kuşu’nu (One Flew Over the Cuckoo's Nest) yönetiyor. Filmin başrolüne Kirk Douglas dahil 10 aday arasından seçilmiş Jack Nicholson’ın devleştiği Guguk Kuşu, Forman’ın en çok gişe hasılatı toplayan yapıtı oluyor.

Akıl hastanesi gibi klostrofobik atmosferde, tıkır tıkır işleyen tempoyla ustalığını ilan ediyor Forman. Film, Yönetmen, Uyarlama Senaryo, Erkek Oyuncu ve Kadın Oyuncu gibi beş ana dalda Oscar kazanan Guguk Kuşu’nun ardından ABD vatandaşlığı alıyor.

Broadway’da yıllarca kapalı gişe oynamış müzikal Hair/Bırak Güneşi İçeri Girsin’i 1979’da beyazperdeye taşıyor. ‘Çiçek Çocukları’nın müzikaliyle beat kuşağını, özgürlük, barış, devrim gibi ulvi konuları gündeme taşıyor; kapitalizm karşıtlarını gülümsetiyor. Müthiş müzikler, müthiş koreografi ve ‘Let the Sun Shine in’ şarkısıyla sinema tarihine adını altın harflerle yazdırıyor Hair…

Gişede zayıf kalan Ragtime’ın ardından 1984'te Wolfgang Amadeus Mozart'ın hayatını anlatan, gişe rekorları kıran Amadeus’la klasını konuşturuyor Forman. . En İyi Film ve En İyi Yönetmen de dahil dört Altın Küre ve de sekiz Oscar alan Amadeus bütün zamanların en iyi dönem filmlerinden kabul ediliyor. Peter Shaffer’in yapıtından uyarladığı Amadeus’ta kostüm, dekor, estetik ve müzikle farklı bir görsel operaya imza atan Forman dönemin ruhunu, tadını, stilini başarıyla yakalayarak ikinci kez Oscar heykelciliğini kucaklıyor.

Bir sonraki proje Valmont (1989), Choderlos de Laclos'nun Tehlikeli İlişkiler'inden geniş esinleniyor…

Uzun süre kameradan aynı kaldıktan sonra 1996’da Oliver Stone’un yapımcılığında The People vs. Larry Flint/ Larry Flint: Skandalın İsmi’yle setlere dönüyor ve porno dergisi Hustler’ın sahibi Flint ile Amerikan halkı arasında amansız hukuk savaşını, pornografi gibi tabuyu cesaretle anlatıyor. Sonuç, yine ödüller ve övgü…

Üç yıl sonra da Amerikalı komedyen Andy Kaufman'ın biyografisi Man on the Moon/Aydaki Adam geliyor. Tek kişilik gösterilerle hayatını kazanırken ‘Saturday Night Live’ adlı TV programına çıkınca kaderi birden değişen Andy Kaufman’ı başroldeki Jim Carrey (Altın Küre aldı) sırtlıyor ve yine unutulmaz bir film ekleniyor sinema tarihine.

2006, Natalie Portman ile Javier Bardem'in başrollerini paylaştığı Goya’s Ghosts/Goya’nın Hayaletleri’nin yılı…

Devamında, sağlık sorunlarıyla şekillenen bir hayat. Gözündeki retina rahatsızlığı nedeniyle rafta kalan bir dolu proje.

2009’da ‘Dobre Placená Procházka’yı Çek Cumhuriyeti’nde çektikten sonra dost prodüksiyonlarında küçük oyunculuklarla devam ediyor ve 13 Nisan 2018'de 86 yaşında yaşama veda ediyor.